Yachachiqpa Yachachikuynin: Makillawan ruwasqa awaykuna, mana tukurikuy atiq awaypi ruwaykunaq ñannin

Producto 2-Bioartesania textil-h QUECHUA

Camelidos sudamericanos sutiyasqa uywakuna uywayqa mama quchaq patanmanta 3,500 metro patapiraq kawsaq qhichwa ayllukunapaqqa ancha allin ruwayninkun, hinallataq qullqi tarinapaqpaq ancha allinpuni. Perú suyupiqa, 150 waranqa yawar ayllukuna, wakcha ayllukuna, aswantaqa sinchi wakcha ayllukuna, kay ruwaykunamanta kawsanku, watapi qullqi tarisqanku yaqa 70 sulismanta 80 sulis hina kay ruwasykunamanta wasi ayllunkupaq haykun.2 5 hunumanta aswan yapaykusqaraq llamanku kan (glama llama), paquchakuna (vicugna pacos), wanakukuna (lama guanicoe) wik’unakuna (Vicugna vicugna), suyunchismi camelido sutiyasqa uywakuna paqarichiypi ñawpaqpi tarikun.

Suyunchispa llapan camélidos uywankunamanta pachak uywamanta 74 paqucha uywa, chaymi tiqsimuyuntinpi paqucha willma hurquypi, hawa suyukunaman qhatuypi ima ñawpaqpi tarikunchis.2017 watapi 127 hunu dólar qullqita hawa suyukunapi awaykunamanta chaskikurqan, paqucha willmamanta p’acha ruwasqankuta 64 suyukunaman apachinku3. Huk wata qhipatataq, 4,500 tonelada paqucha willmata hurqunku, chaymanta pachak toneladamanta 90 makinapi awanapaq, 10taq makipi awanapaq. Allinpuniña paquchaq4 willman chaypas, paqucha uywaqkunapas awaqkunapas pisiraqmi qullqichakuyninkuqa.

Hina kaqtinmi, qhichwa aylllukunaqa makillawan awaypiqa tarinku, paqucha willmamanta awasqaqa hukkunata paqarichispa qullqichayninku yapaykuy. Bioartesaniaqa ancha allin uywasqanku paqucha willmamanta p’achakuna hurquymi, chaytaqa ayllunkuta yanapanankupaqmi ruwanku, aswantaqa warmikunapaq, paykuna ñawpa pachakunamantaraq p’acha awaqkuna kaqtinku. Kay qillqasqapiqa makinkuwan willmamanta away ruwasqankuta qhawarichikunqa, urin qhichwa suyupi warmikunaq chanin llamk’asqankumanta. Chaymantapas allin kayninkuta qhawarikunqa, hukkunaq ruway atinankupaq hina, chaymanhina ayllunkumanta tukuy suyuntinman chayanankupaq.

COMPARTIR

MÁS PUBLICACIONES

Andenes productivos

octubre 2019

Buen vivir en la pradera – Sistematización del proyecto

noviembre 2021

Cocinando limpio – Sistematización del proyecto