Pata patxankiri awatiñanakaxa wali jach’anakawa, ukanxa kuna imana uywa manq’anakawa ali, ukanakasti suniwxitanakankiwa, khunu qullu aynachanakanki, ukhamarusa uma jalsuwjitanakankiwa. Jilpacha, awatiñanakaxa 3200 a 5000 m s.n.m. ukha patxanakanwa utjaraki, ukawjanakaxa thayawa, ukhamaraki wañawa awispanakaxa. Perú katunxa, 17 millones y medio de hectáreas ukhaspawa q’alpacha awatiñawjitanakaxa.
Awatiñawjitanakanxa jakasipxiwa camélidos uywanaka mirayasna. Jaqinakaxa allphachu, llama uywanaka uywachapxi, uka uywanaka aychapa alxapxi, t’awrapatraki kuna imananaka p’itapxi jani ukaxa sawupxi. Uka uywanakana phurunakaprakwa combustible ukhama tukuyapxi, ukhamarusa wanutakisa aptapxarakiwa.
Akiri nayrachixa suma luratanawa Programa de Pequeñas Donaciones del Fondo para el Medio Ambiente Mundial (PPD) khaya Arequipa, Cusco, Puno y Tacna jupanakana yanapt’wipan- pi. Kipka PPD ukhamaraki HELVETAS Swiss Intercooperation ukanakana sarantayatanawa.